FOSFOR |
|
|
Fosfor, asidik, metalik olmayan temel bir makromineraldir. Kalsiyumdan sonra vücutta en bol bulunan bir mineraldir. P sembolü ile ifade edilir. |
|
|
Anormal düsük kan sirkülasyon seviyeleri hipofosfatemi diye bilinir. |
Agiz sagligi : |
|
Fosfor bazi gum rahatsizliklarini iyilestirir. |
Fosfor eksikligi neticesinde periodontal rahatsizlik meydana gelebilir. |
Vücudun fosfor miktarinin % 5 i dislerde yogunlasir. Dislerin büyümesi için fosfor gereklidir. |
Diskilama sistemi : |
|
|
Fosfor böbreklerin fonksiyonunu gelistirebilir. |
|
|
Fosfor idrar tutamamanin bir çesidi olan male dribble i iyilestirebilir. |
Hücreler : |
|
Fosfor hücrelerin büyümesini ve onarimini gelistirir. |
Iskelet kas sistemi : |
|
Vücudun fosfor miktarinin % 80 i kemiklerde kalsiyum fosfat seklinde depolanmistir. |
Fosfor kemik büyümesi için gereklidir. |
|
|
Fosfor eksikligi neticesinde kemik agrisi olusabilir. |
Fosfor kemiklerdeki kalsiyum kaybini minimize ederek çatlak veya kiriklarin iyilesmesini hizlandirir. |
Fibromiyalji hastalarinda genellik düsük fosfor seviyeleri bulunmustur. |
Fosfor eksikligi neticesinde eklem agrisi veya eklem sertlesmeleri olusabilir. |
Fosfor eksikligi neticesinde kas zayiflamasimeydana gelebilir. |
Fosfor kaslarin kontra hareketlerini gelistirerek ve kas zayiflamalarini önleyerek kas fonksiyonlarini gelistirmede yardimci olur. |
Vücuttaki toplam fosfor miktarinin % 10 u iskelet kaslarinda toplanmistir. |
Fosfor eksikligi neticesinde osteoartrit meydana gelebilir. |
Fosfor eksikligi neticesinde osteomalazi meydana gelebilir. |
Fosforun osteoporosis in iyilestirilmesi ile yakin iliskisi vardir. |
Fosfor eksikligi neticesinde rickets olusabilir. |
|
|
Kalp dolasim sistemi : |
|
Fosfor kalp çarpintisi hizini normallestirir ve aritmi yi önler. |
Fosfor eksikligi kalbin kontratak yetenegini zayiflatir ve fosfor seviyelerindeki artis kalbin fonksiyonlarini gelistirebilir. |
Kulaklar - Isitme : |
|
Fosfor eksikligi neticesinde dis isitme kanalinda sert kulak waksi (ear wax)olusabilir. |
Metabolizma : |
|
Fosfor eksikligi neticesinde anoreksi nervosa olusabilir. |
Fosfor eksikligi neticesinde istah kaybi olusabilir. |
Takviye fosfor (günde 4000 mg sodyum fosfat) atletlerde yogun egzersiz sonucu olusan laktik asit birikmesini azaltarak atletik performansi gelistirir. |
Fosfor ( günde 1200 mg kalsiyum fosfat, 600 mg potasyum fosfat ve 300 mg sodyum fosfat ) vücut basal metabolic rate ini arttirir. |
Fosfor, adenosine triphosphate (ATP) molekülünde oldugu için enerji üretiminde gereklidir. |
Fosfor, egzersiz sirasinda olusan laktik asidin asiri üretilmesini engelleyerek egzersiz kapasitesini maksimuma arttirir. |
Dayaniklilik çalismalari yapan atletlerde günde alinacak 4000 mg sodyum fosfat atletik performansi gelistirir. |
Fosfor eksikligi neticesinde kas yorgunlugu olusabilir. Takviye alinacak fosfor ( potasyum fosfat) kas yorgunlugunu geciktirmede yardimci olur. |
Fosfor obeziteden etkilenmis kisilerde thermogenesis i arttirarak kilo kaybini kolaylastirir. Fosfor eksikligi neticesinde obezite gelisebilir. |
Sinir sistemi : |
|
Fosfor eksikligi neticesinde zayif konsantrasyonmeydana gelebilir. |
Fosfor eksikligi neticesinde confusion olusabilir. |
|
|
Fosfor, nöronlarin ürettigi sinir impulslari için gereklidir. |
Fosfor asiri stresi hafifletir. |
|
|
Seksüel sistem : |
|
Fosfor eksikligi neticesinde erkek iktidarsizligimeydana gelebilir. |
|
Fosfor, erkeklerde premature ejaculation u iyilestirebilir. |
|
Absorpsiyon : |
|
|
Diyetsel fosforun % 60 - 70 i orta jejunum da absorplanir. Bu oran bu bölümde anlatilan bir çok destekleyici ve karsi koyucu faktörler yüzünden degisir. |
Parathormone vücudun fosfor absorpsiyonunu regüle eder. |
Asiri fosfor, idrar yolu ile kolayca atilir. |
|
|
Eksikliginden ziyade asiri diyetsel alimi söz konusudur. Dünya nüfusunun sadece % 2 sinde eksikligi görülmüstür. |
|
|
|
Verilen rakamlar mg cinsinden olup 100 gr lik porsiyondaki fosfor miktarini gösterir. |
|
|
|
Balik |
çogu balik |
|
sardunya |
Bitkiler |
akdiken |
|
kusburnu |
alfalfa |
|
maydanoz |
black cohosh |
|
meyan kökü |
çay |
|
nane |
equisetum |
|
sarimsak |
ginseng |
|
zencefil |
goldenseal |
|
|
Baklagiller |
soya fasulyesi |
|
|
Çerezler |
badem |
|
kestane |
Brezilya fistigi |
|
Macadamia fistigi |
ceviz |
|
maun fistigi |
Coconut |
|
pecan fistigi |
çam fistigi |
|
pistachio fistigi |
findik |
|
|
Et |
hindi |
|
tavuk |
karaciger |
|
|
Mantar |
|
|
Meyvalar |
|
|
çilek |
|
lychee |
hurma |
|
muz |
incir |
|
üzüm |
muz |
|
|
Proseslenmis gidalar içecekler ambalaj basina 500 e kadar |
Sebzeler |
havuç |
|
marul |
hiyar |
|
rezene |
kaRNAbahar |
|
su teresi |
kuskonmaz |
|
yabani havuç |
patates |
|
|
Süt ürünler |
peynir |
|
süt |
Tahillar |
|
|
arpa |
|
yulaf |
bugday |
|
|
Tohumlar |
ayçekirdegi |
|
susam tohumlari |
bal kabagi çekirdegi |
|
|
yumurta |
|
|
|
|
Demir fosfat :Demir ve fosfor ihtiva eder. |
Fosforik asit :Fosforun inorganik asit formudur. |
Kalsiyum fosfat ( apatit, hidroksiapatit ) :Vücuttaki fosforun % 85 - 90 i, kalsiyum ile birleserek bu çözünmeyen sekli olusturur. Kimyasal yapisi Ca(CPO4)2 dir. % 43,4 fosfor, % 56,6 kalsiyum ihtiva eder. |
Magnezyum fosfat :Çözünmeyen formu olup feçes ile disari atilir. |
Potasyum fosfat :Kimyasal yapisi KH2PO4 olup potasyum ve fosfor ihtiva eder. |
Sodyum fosfat :Sodyum ve fosfor ihtiva eder. Fosfor tamamlayicilarinda sik kullanilir. |
|
Tekli oral fosfor ürünleri: |
|
|
|
|
Fosfor tamamlayici ürünlerinin çogu dibazik sodyum fosfat formunda satilir. |
530 mg lik kapsüller halinde kalsiyum fosfat ürünleri de mevcuttur. |
Oral formüller : |
|
Diger vitamin ve minerallerle kombine halde 109 mg fosfor ihtiva eden tabletler 2500 mg potasyum fosfatve 1500 mg sodyum fosfat ihtiva eden 17 gr lik paketsporcu tozlari |
|
Vücuttaki miktari : |
|
|
|
|
Ortalama bir insan vücudu toplam 650 gram fosfor ihtiva eder. |
Yaygin eksiklik : |
|
Eksikliginden ziyade asiri diyetsel alimi söz konusudur. Dünya nüfusunun sadece % 2 sinde eksikligi görülmüstür. |
Ortalama diyetsel alim : |
|
Ortalama bir bati diyeti ile günde 800 - 1500 mg fosfor alinir. |
Resmi miktar RDA : |
|
Tavsiye edilen günlük fosfor miktari bebeklerde günde 300 - 500 mg, çocuklar ve yetiskinlerde ise günde 800 - 1200 mg dir. |
RDA önerisi yeni dogmus bebeklerde ve 6 aylik bebeklere kadar günde 300 mg dir. |
RDA önerisi 6 ay 1 yas arasigünde 500 mg dir. |
RDA önerisi 1yil 10 yas arasi günde 800 mg dir. |
RDA önerisi 25 yas ve daha üzeri için günde 800 mg dir. |
RDA önerisi bakici annelere ve hamile kadinlara günde 1200 mg dir. |
Tedavi amaçli alim : |
|
Çesitli kliniklerde günde 1200 mg kalsiyum fosfat, 600 mg potasyum fosfat ve 300 mg sodyum fosfat kombinasyonu alinmasi arastirilmaktadir. |
Yine bazi kliniklerde atletlere ve hastahanelik hastalara günde 3000 - 4000 mg sodyum fosfatin veya günde 6000 - 12000 mg kalsiyum fosfat yüklemesinin etkileri arastirilmaktadir. |
Diger minerallerle balans : |
|
Kalsiyum: fosfor orani dikkatli bir sekilde 1:1 oraninda balanslanmalidir. |
|
Farmasotik ilaçlar : |
|
|
|
|
Alüminyum esasli anti - asitler ince barsakta inorganik fosfora baglanarak fosfor eksilmesine sebep olurlar. |
Karbonhidratlar : |
|
Asiri sakkaroz tüketimi fosfor eksilmesine sebep olur. |
Metilksantinler : |
|
Kafein böbreklerden fosfor atilimina sebep olur. |
Mineraller : |
|
Alüminyum, fosforun absorpsiyonunu engeller. |
Arsenik, fosforun vücuttan atiliminasebep olur. |
Kalsiyum, vücutta fosforun absorpsiyonu ile yarisir. Ideal kalsiyum/fosfor orani 1/1 olup bu oranin üstünde kalsiyum alimi fosforun vücuttan atilmasina sebep olur. |
Demir, vücudun fosforu absorpsiyonlamasina karsi koyar. |
Magnezyum, çözünmeyen magnezyum fosfat tesekkülü ile fosforun absorpsiyonuna karsi koyar. |
Mangan, vücudun fosforu absorpsiyonlamasina karsi koyar. |
Çinko, vücutta fosforun absorpsiyonu ile yarisir. |
Metabolizma hastaliklari : |
|
Hiperparatiroidizm serum fosfor seviyelerinin düsmesine sebep olabilir. |
Sindirim hastaliklari : |
|
Diyare, fosforun vücuttan atilmasini arttirir ve belki de fosfor eksikligine sebep olabilir. |
Kusma, fosforun vücuttan atilmasini arttirir ve belki de fosfor eksikligine sebep olabilir. |
|
|
Asiri fosfor seviyeleri hiperfosfatemi diye bilinir. |
Mineraller : |
|
Asiri fosfor tüketimi kalsiyum absorpsiyonunu gizler ve vücutta kalsiyumu bir sülük gibi emer. |
2:1 oraninda fosfor:kalsiyum ihtiva eden bir diyet hipokalsemi denen kronik bir kalsiyum eksikligine ve ikincil bir Hiperparatiroidizm e sebep olur. Optimal fosfor:kalsiyum orani 1:1 olmalidir. |
Fosfor, demire baglanarak onun absorpsiyonunu azaltir. |
Fosfor, çözünmeyen magnezyum fosfat teskil ederek magnezyumun absorpsiyonuna karsi koyar. |
Fosfor ve mangan birbirlerinin absorpsiyonuna karsi koyarlar. |
Fosfor çinkonun absorpsiyonu ile yarisir. |
|
|
Vitaminler : |
|
Asiri serum fosfat, aktif D vitamini üretimini baskilar. |
|
|
|
Toksinlere karsi tepkisi: |
|
|
|
|
Organik asitler : |
|
|
|
|
Fosfor ( günde 4000 mg sodyum fosfat ) egzersiz sirasinda laktik asit toplanmasini azaltir. |
Takviye fosfor, dayaniklilik idmanlari sonrasi laktik asit toplanmasini azaltir. |
|
|
|
Kimyasallarla Etkilesimi: |
|
|
|
|
|
ETKILEDIKLERI |
Gazlar : |
|
Fosfor ( kalsiyum fosfat, potasyum fosfat, sodyum fosfat ) kanin kaslara oksijen tasima yetenegini arttirir ve oksijen alimini maksimuma yükseltir. |
Hormonlar : |
|
Fosfor, plazmadaki triiodothyronine (T3) seviyelerinin düsmesini önlemede yardimci olur. |
Krebs cycle bilesikleri : |
|
Fosfor, adenosine diphosphate (ADP) molekülüne kreatin fosfat yolu ile fosfat temin eder. |
Fosfor, adenosine triphosphate (ADP) molekülüne fosfat temin eder. |
Fosfor, adenosine monophosphate (ADP) molekülüne fosfat temin eder. |
Fosfor, kreatin fosfatmolekülüne fosfat temin eder. |
Lipidler : |
|
Fosfor, phospholipid ler ve sphingolipid lerle birleserek yag asitlerinin, vücut boyunca tasinmalarini kolaylastirir. |
Fosfor, fosforik asit olarak phospholipid lerin bir komponentidir. |
Fosfor, fosforik asit olarak sphingolipid lerin bir komponentidir. |
Metabolizma bilesikleri : |
|
Fosfor, 2,3 - diphosphoglycerate in bir komponentidir. |
Nörotransmitterler : |
|
Fosfor, L - dopa nin dopamine e dönüsmesinde temel bir kofaktördür. |
Nükleik bilesikler : |
|
Fosfor, deoxyribonucleic acid (DNA) ve ribonucleic acid (RNA) gibi polinükleotidleri olusturan nükleotidlerin temel bir komponentidir. |
Fosfor, phytic asitin bir komponentidir. |
|
|
Proteinler : |
|
Fosfor, içsel proteinlerin sentezini ve metabolizmasini gelistirir. |
Vitaminler : |
|
Fosfor, A vitamini ile sinerjiktir. |
|
|
Fosfor, B2 vitamininin aktif içsel koenzim formuna dönüsmesini kolaylastirir. |
Fosfor, B3vitamininin aktif içsel koenzim formuna dönüsmesini kolaylastirir. |
|
|
|
ETKILENDIKLERI |
Egzersizler : |
|
Egzersiz, vücudun fosfor absorpsiyonunu gelistirir. |
Egzersiz, kemiklerde fosfor birlesmesini arttirir. |
Enzimler : |
|
Phosphatases enzimi fosfor ihtiva eden moleküllerden fosfor salinmasini katalizler ve fosforun vücutta tasinmasini saglar. |
Alkalin phosphatase fosforun kemiklere dagitimini kolaylastirir. |
Creatine phosphokinase, kreatin ve fosforun kreatin fosfata dönüsmesini katalizler. |
Hormonlar : |
|
Melatonin, fosfor metabolizmasinda ve regülasyonunda gereklidir. |
Parathormone,yükselen kalsiyum seviyelerine cevap olarak vücuttan fosfor atilimini regüle eder. |
Mineraller : |
|
Magnezyum, fosforun fonksiyonlarini gelistirir. |
Vitaminler : |
|
A vitamini, fosforun fonksiyonlarini gelistirir. |
C vitamini, fosforun fonksiyonlarini gelistirir. |
Fosfordan yararlanabilme ve absorpsiyonu için D vitamini gereklidir. D vitamini eksikligi fosfor atilimina sebep olur. |
|
|
Iskelet kas sistemi : |
|
|
Asiri fosfor, kemik kaybini hizlandiran Parathormone üretimini hizlandirir. |
Asiri fosfor tüketiminde vücutta yumusak dokularda kalsiyum artiklari olusabilir. |
Asiri fosfor tüketimi ( Fosfor:kalsiyum orani 1:1 den fazla ) kalsiyumu tüketebilir ve neticesinde osteoporosis olusabilir. |
Asiri fosfor tüketimi kalsiyum absorpsiyonunu azaltarak ve kalsiyum:fosfor: oranini 1:1 den düsürerek periodontal rahatsizliga sebep olabilir. |
Ancak asiri olmayan fosfor seviyeleri de periodontal rahatsizligi önlemede yardimci olur. |
Metabolizma : |
|
Fosfor:kalsiyum orani 2:1 olan bir diyetikincil bir Hiperparatiroidizm e sebep olabilir. |
Sindirim sistemi : |
|
Asiri fosfor tüketimi ( günde 1 gr i asan dozlar ) ishale sebep olabilir. |